Polymetaal

De Zout-Sulfaat-Ets voor zink.

Cedric Green heeft aan het eind van de jaren 90 het etsen van zink in een kopersulfaat-oplossing ontwikkeld. Het is niet bekend of hij de eerste gebruiker van dit systeem is geweest. Kopersulfaat wordt door wijnboeren gebruikt om een ziekte bij het kweken van druiven tegen te gaan. Cedric Green woont in Frankrijk en heeft daarom deze techniek de "Bordeaux-etch" genoemd.
Het etsen van zink in een kopersulfaat-oplossing is milieuvriendelijk en er komen geen schadelijke stoffen vrij. Het enige nadeel is dat het een nogal langzaam proces is.

Friedhard Kiekeben heeft indertijd de Edinburgh-Etch ontwikkeld; hij voegde citroen zuur in poedervorm aan ijzerchloride toe, waardoor het etsproces aanmerkelijk versneld werd. Friedhard is recentelijk bezig geweest met een onderzoek of op een vergelijkbare wijze het etsen in kopersulfaat ook kon worden versneld. Dat bleek te kunnen, eenvoudig door het toevoegen van.... keukenzout aan de kopersulfaat. (Ook Semenoff en Bader zaten al op dit spoor bij het etsen van aluminium). Hij noemt dit proces the "Saline Sulphate Etch for Zinc". In de nederlandse vertaling van het nu volgend artikel (van Friedhard) wordt dit proces "Zout-sulfaat-etsen" genoemd . (chemici zullen dit waarschijnlijk niet fraai vinden, omdat het "koper" van de kopersulfaat niet meer voorkomt)

(uit "the contemporary printmaker" van Keith Howard, artikel geschreven door Friedhard Kiekeben, voorjaar 2003)

Zout-sulfaat-etsen.

Het zout-sulfaat-etsen is een ideaal proces voor de grafici die de mogelijkheden van zink optimaal willen gebruiken. Sommigen melden dat zink als nadeel heeft dat het relatief zacht is en dat er een ongewenste verbinding kan ontstaat tussen het materiaal zink en sommige inkten. Anderen vinden dat dit ruimschoots gecompenseerd wordt door de speciale eigenschappen van zink als materiaal.

Het zout-sulfaat-etsen voor zink werkt heel goed in een normale horizontale zuurbak en heeft geen verwarming of extra beluchting nodig. De kopersulfaat-oplossing werd (voor zover ik weet) het eerst gepresenteerd door Cedric Green. Cedric Green zocht een oplossing voor gezondheids/milieu-problemen die zich voordeden met het etsen in salpeterzuur of ijzer-chloride.
Na drie jaar van onderzoek moest ik concluderen dat een kopersulfaat-oplossing inderdaad de beste oplossing is voor het etsen van zink, zowel wat betreft de veiligheid als ook de mogelijkheden in kombinatie met etsgronden op acryl-basis.

Een "gewone" kopersulfaatoplossing werkt goed voor zink, maar het proces is nogal langzaam en de oplossing is tamelijk snel uitgewerkt. Daarom ging ik naar manieren zoeken om het potentieel van kopersulfaat beter te benutten. In het geval van ijzer-chloride wordt normaal een afzetting gevormd die er de oorzaak van is dat het etsen in ijzer-chloride langzaam verloopt. Bij ijzerchloride wordt er daarom citroenzuur toegevoegd, waardoor de afzettingen in oplossing blijven. Bij kopersulfaat moest iets vergelijkbaars gevonden worden.

Uit tests bleek het volgende; Een oplossing van kopersulfaat met gelijke delen keukenzout (natrium-chloride) is drie keer zo actief als de normale kopersulfaat-oplossing (Bordeaux-Etch). De lijnen worden heel scherp gebeten, zonder de afzetting van zouten en de ruwheid van oppervlak die kenmerkend is voor de Bordeaux-etch.
Gedurende het etsen komen metaal-oxiden (verbonden met waterstof) naar het oppervlak, waardoor het etsproces niet gehinderd wordt. Het etsen kan nog iets worden verbeterd door met een zacht penseel over de plaat te strijken. Zwakke gedeeltes, zoals een aqautint of een zachte etsgrond moeten vanwege de kwetsbaarheid echter niet worden aangeraakt. De etsende oplossing werkt nog beter als de metaal-oxiden op het oppervlak regelmatig worden verwijderd. Hierdoor wordt voorkomen dat het bad basisch wordt.

Het maken van een zout-sulfaat-oplossing.

De oplossing wordt gemaakt door kopersulfaatkristallen en keukenzout op te lossen in water. Het is beter om de kopersulfaat die in de landbouw wordt gebruikt, niet hier te gebruiken omdat het veel onzuiverheden bevat. Gebruik de zogenaamde "industriële kwaliteit". Er bestaat ook een "laboratorium kwaliteit" maar deze kwaliteit is veel duurder en niet nodig.
Draag handschoenen, een stofmasker en een bril tijdens het werken met deze kristallen, om het inademen van stofdeeltjes tegen te gaan. Zodra de oplossing klaar is, is deze geheel veilig te gebruiken.