Polymetaal

Solarplate Photopolymer Printing (bron www.nontoxicprint.com en anderen)

Introductie:
Fotopolymeerplaten worden in de grafische industrie al tientallen jaren toegepast. Kunstenaars als Dan Welden hebben de mogelijkheden onderzocht om deze platen in de grafische kunst te gebruiken. Het verwerkingsproces van deze platen heeft overeenkomsten met op film gebaseerde fotopolymeertechnieken, maar het uitwassen wordt gedaan met water, zonder toevoeging van soda.. Maar beide technieken (plaat en film) bieden grote mogelijkheden tot artistieke vernieuwing.

DAN WELDEN, meester graficus, schelder, docent en pionier wat betreft veiliger druktechnieken, is de innovator van de Solar plate etstechniek.

Hij heeft met vele bekende kunstenaars gewerkt, zoals Eric Fischl, Lynda Benglis, Willem and Elaine de Kooning, Dan Flavin, David Salle, Robert Rauschenberg, Larry Rivers, Jasper Johns and Robert Motherwell.
Hij is de eigenaar van Hampton Editions en directeur van Printaganza Ltd., een non-profit organisatie voor internationale research en onderricht in grafische technieken, in Sag Harbor, New York.

In 2001 is het boek "Printmaking in the Sun", gepubliceerd door Watson-Guptill. Geschreven door Dan Welden en Pauline Muir.
In 2005 heeft de filmmaker Karola Ritter een film gemaakt, ook met de titel "Printmaking in the Sun"

Het volgende is een samenvatting van het Solarplate process. De teksten en afbeeldingen komen uit het boek, met toestemming van Dan Welden. Copyright, Hampton Editions, Ltd., 2005.
In de film Printmaking in the Sun wordt getoond hoe Dan Welden solar plates maakt in zijn atelier in Sag Harbor. Welden heeft wereldwijd workshops gegeven om z'n kennis met andere grafici te delen.
Hij heeft een opleiding als lithograaf gevolgd in Duitsland, maar heeft er altijd plezier in gehad om de grafische technieken meer gebruikersvriendelijk te maken. In het begin van de jaren 70, van het vorige millennium, leidde z'n onderzoek naar minder schadelijke druktechnieken naar het drukken met Solarplates. Ook Solarplates moeten met zorg worden behandeld. Alle flexografieplaten bevatten grote hoeveelheden monomeren van verschillende en complexe samenstelling, en het handmatig verwerken van dezer materialen kan leiden tot blootstelling aan potentieel gevaarlijke organische verbindingen.
Dan legt uit hoe het werkt: "Je maakt een tekening op een transparante film, je legt deze op een solarplate en belicht dit alles in de zon. Eingelijk breng je de tekening over op de plaat, en de plaat kan vervolgens gedrukt worden, als hoogdrukplaat of als diepdrukplaat.

De film toont hoe Dan een tekening op een stuk plastic maakt, met Graphic Chemical Inkt en meerdere gereedschappen (incl. z'n vingers).

Dan houdt er van om direct op het plastic te tekenen/schilderen, maar hij benadrukt dat een afbeelding of vele manieren kan worden gemaakt.

"Sommige kuntstenaars geven er de voorkeur aan om in de donkere kamer met een fotografisch transparant te werken. Anderen werken met de computer, ze scannen een afbeelding en drukken deze af op een transparante film. Met de transparante film wordt de plaat gemaakt. Het wordt op de solarplate gelegd, met UV-licht belicht, en vervolgens ontwikkeld. In tegenstelling tot traditionale hoogdruk- en diepdruktechnieken is het niet nodig om het origineel in spiegelbeeld te maken. De gedrukte afbeelding heeft dezelfde orientatie als de originele tekening."
Welden waardoort de vrijheid en flexibiliteit bij het maken van een afbeelding op een stuk plastic. Het is gemakkelijk om iets weg te halen of toe te voegen. En, omdat het goedkoop is, als er iets fout gaat kun je altijd opnieuw beginnen op een nieuw stuk plastic.
Dan maakt twee tekeningen op plastic, eentje om in hoogdruk te worden afgedrukt, en eentje in diepdruk. Eerst zien we een demonstratie hoe een hoogdruk solarplate te maken.

het klemmen van de plaat, tekening en het glas

Hoe wordt een hoogdruk solarplate gemaakt.

Als Dan klaar is met de tekening op het plastic haalt hij een fotopolymeerplaat uit de beschermende hoes. De tekening (beeldkant naar beneden) op de fotopolymeerplaat gelegd en daarop wordt een stuk glas gelegd. Het hele pakket wordt dan bijelkaar gehouden door klemmen (te krijgen bij elke bouwmarkt).  

Dan brengt de "sandwich" naar buiten en zoekt een plek met veel zonlicht; bij voorkeur een plek waarbij de zonnestralen de plaat raken onder een hoek van 90 graden. Een timer wordt op een paar minuten ingesteld. De belichtingstijd hangt af van de sterkte van het zonlicht, het moment van de dag en de periode in het jaar. Een hele lichte tekening heeft weinig belichting nodig. Hij legt het uit:
"het licht gaat door de transparante plastic film op de fotopolymeerplaat. Dit verhardt het oppervlak. Delen die afgeschermd zijn door de tekening op het plastic worden niet belicht, en worden automatisch uitgewassen met water."

Na het belichten gaat de plaat weer binnenshuis voor het "uitwassen" of "ontwikkelen". De klemmen worden er af gehaald en de plaat wordt in een bak geplaatst met magnetische plaat. De drager van een fotopolymeerplaat is van staal gemaakt dus zal de plaat vast op de bodem blijven tijdens het uitwassen. Voor het uitwassen moet de tranparante beschermlaag op de fotopolymeerplaat worden verwijderd. Het uitwassen neemt tijd omdat bij een hoogdrukplaat veel materiaal verwijderd moet worden. Dan wast de plaat uit tot aan het metaal.

Als het uitwassen klaar is, spoelt Dan de plaat af met water en maakt de plaat droog met krantenpapier, voordat de plaat weer naar buiten gaat om te worden uitgehard.

het checken van de kant met de emulsie van een aquatint raster.

Het maken van een diepdruk Solarplate

Vervolgens laat Dan zien hoe een diepdruk plaat gemaakt wordt. Eerst moet de plaat belicht worden door de "aquatint-screen"; een dubbel belichtingsproces ontwikkeld door Pauline Muir. De aquatint screen is een stuk plastic dat machinaal voorzien is van willekeurig verdeelde zwarte punten. De kant met de emulsie van de aquatint screen moet in direct kontakt zijn met de emulsie kant van de fotopolymeerplaat.

Een plaat glas wordt er overheen gelegd en vastgeklemd. Als er niet genoeg zon is, gebruikt Dan een belichtingkast. Hij belicht de plaat, door het aquatint raster altijd 1 minuut en 30 seconden. Zodra er door het raster belicht is, wordt het verwijderd en vervangen door de tekening op het transparant. De tekening wordt altijd als tweede belicht en gaat met de kant van de tekening op de plaat. De plaat wordt nu een tweede keer belicht. De belichtingstijd is niet standaard; het hangt af van de aard van de tekening en van ervaring. Zodra de belichting kompleet is, kan de plaat worden uitgewassen.

een ingeïnkte en afgeslagen diepdruk solarplate

Het uitwassen van een diepdruk plaat gaat iets anders dan bij een hoogdruk plaat. Bij een hoogdrukplaat kun je tijdens het uitwassen goed zien wat er gebeurt. Bij een diepdruk plaat wast Dan de plaat ongeveer een minuut en dan is de afbeelding alleen zichtbaar na het drogen van de plaat met aborberend papier. Net zoals bij de hoogdrukplaat, legt Dan de plaat vervolgens buiten in de zon om helemaal uit te harden.

het ininkten van een hoogdruk solarplate

In de rest van de film wordt getoond hoe Dan de plaat ininkt met een harde inktrol. Vervolgens toont hij het ininkten van een diepdruk plaat en het afslaan en afdrukken.

Het resultaat.....

Het bewaren van Solarplates.
Bewaar de fotopolymeerplaten in de originele verpakking in een droge omgeving; bij kamertemperatuur (19-22°C) (68°-72°F); beschermd tegen licht en warmtebronnen zoals radiatoren en verwarmingsleidingen. De temperatuur mag nooit boven de 27°C komen (80°F). De vochtigheids graad mag niet hoger zijn dan 60% relatieve vochtigheid. Omdat fotopolymeerplaten gevoelig zijn voor ultra-violet licht moeten ramen, voor zover mogelijk, in het atelier of de opslagruimte bedekt worden met een UV werende folie.
Bij Polymetaal is er een speciale lichtdichte kast gemaakt, (enige kubieke meters groot) waaraan een koelkast (standaard kleine koelkast) is gekoppeld, waardoor in de zomer de temperatuur altijd onder de 21°C blijft (70°F). In deze kast worden de fotopolymeerfilms en de fotopolymeerplaten bewaard. Om de vochtigheid te reduceren, worden vochtabsorberende produkten gebruikt.

Veiligheid
Werk altijd in een goed geventileerde ruimte en draag beschermende kleding. Een waterdicht schort, rubberen handschoenen en een veiligheidsbril zijn aan te bevelen tijdens het ontwikkelen (uitwassen) van de plaat. Overgevoelige mensen kunnen daar nog een gezichtsmasker aan toevoegen.

De belichtingskast
Er moet met UV (ultraviolet) licht worden belicht. Fotopolymeerplaten kunnen buiten worden belicht door zonlicht. Zelfs op bewolkte dagen is er genoeg UV licht om de plaat te belichten, het duurt alleen wat langer. Gebruik altijd tijdens het bepalen van de juiste belichtingsttijd de "teststrips"; kartonnen stroken waarmee tijdens het belichten gedeeltes worden afgedekt, met oplopende tijden, zodat later na het uitwassen en afdrukken de juiste belichtingstijd kan worden vastgestgeld
Voor het belichten zijn een aantal zaken belangrijk:

• UV-licht met de correcte golflengte. Fotopolymeer reageert optimaal bij een bepaalde golflengte van het licht. Het zal ook reageren op andere UV-frequenties, maar langzamer. Een "bouwlamp" kan ook worden gebruikt, al zal het belichten dan langer duren. Hoe lang, is een kwestie van experimenteren. Ooit waren de HRP-lampen van Philips, met voorschakelapparaat ideaal, maar het is heel moeilijk om nu nog deze lampen te vinden. Polymetaal heeft UV-lampen op voorraad die hiervoor gebruikt kunnen worden, met een "normale 240 Volt fitting" en zonder voorschakelapparaat.
• Optimaal kontakt tussen transparant en fotopolymeer. De "emulsie-kanten" moeten direct kontakt met elkaar maken om verstrooiing van het licht te voorkomen. Dus, de betekende kant van het transparant, of de bedrukte kant van het aquatint raster, moet direct kontant maken met het fotopolymeer. (vergeet niet de transparante beschermlaag weg te halen van het polymeer)
• Puntlicht of TL-buislicht. Dit is een steeds terugkerend punt van discussie. In theorie is een puntlicht altijd beter, omdat het zorgt voor de minste verstrooing van het licht. Daarentegen wordt in de electronische industrie, waar dezelfde processen worden gebruikt om printplaten te maken, gewerkt met TL-buislicht. Het lijkt er op dat "puntlicht of buislicht" meer een academische discussie is.

Welke hulpmiddelen kunnen worden gebruikt bij het belichten? Hierbij beginnen we met de eenvoudigste methodes.
Onderstaande teksten zijn nog in bewerking. Binnenkort zullen er links worden toegevoegd naar gerelateerde producten op de Polymetaal site.

• De methode Dan welden, zoals hier boven beschreven; het samen klemmen van glasplaat, transparant en fotopolymeerplaat. Echter hierbij is het risico groot dat er een luchtspleet (plaatselijk) ontstaat tussen het transparant en het fotopolymeer. Dit kan voor ongewenste verstrooiing van het licht zorgen.
• Schuimbed+glasplaat+gewichten. Leg een stuk schuimplastic (paar cm dik) vlak op een tafel. Daarop de fotopolymeerplaat, de transparante tekening en een glasplaat. Leg op de randen van de glasplaat hier en daar een extra gewicht. Het schuimplastic wordt daardoor iets inelkaar gedrukt. Het zorgt voor een gelijkmatig verdeelde tegendruk aan de onderkant van de fotopolymeerplaat, waardoor er een meer optimaal kontakt is tussen het tranparant en de fotopolymeer plaat.
• Klemraam voor belichten. Dit is een kant en klaar klemraam, gebaseerd op het opelkaar klemmen van een glasplaat en een schuimlaag. Het maximaal formaat is echter 25 x 30 cm. Polymetaal heeft deze ramen op voorraad.
• Kompacte kant en klare belichtingsunits met UV-buizen. Polymetaal heeft twee types op voorraad; A. Formaat 25x30cm, met een met een laag schuimplastic bedekt deksel. Dit deksel wordt op de belichtingskast geklemd, voorzien van een vijftal UV-buizen. De belichtingstijd kan worden ingesteld met een timer. B. Een belichtingsunit, formaat 40x50cm, inclusief vacuumframe en timer. Dit apparaat is optimaal voot deze toepassing, neemt weinig ruimte in. Het vacuum zorgt voor een optimaal kontakt tussen het transparant en het fotopolymeer.
• Doe-het-zelf-units. Henrik Boegh uit Denemarken gebruikt(e) Ikea keukenkastjes voor het maken van een belichtingsunit. Deze waren voorzien van een HRP-UV-lamp met voorschakelapparaat en een zelfgemaakt vacuumframe. Als vacuumpomp werd een motor van een koelkast gebruikt (omgekeerd aangesloten, zodat er geen compressie wordt gemaakt, maar een vacuum. Polymetaal heeft ook een aantal van deze units gebouwd. Ze zijn echter wat amateuristich, prima voor individuele kunstenaars, maar ze voldoen niet aan redelijke eisen die in een profesionele omgeving aan apparatuur gesteld wordt. (keurmerken)
• Vacuumramen. We hebben nog een aantal vacuumramen op voorraad, gemaakt door een Belgische kunstenaar. Gekoppeld met een vacuumpomp kan dat een redelijke oplossing zijn voor individuele kunstenaars.
• Profesionele belichtingskasten. Deze zijn prima geschikt en komen uit de grafische industrie. In de industrie worden deze kasten minder gebruikt, vanwege nieuwe technieken. Ze zijn programmeerbaar (al zit de gemiddelde kunstenaar daar niet altijd op te wachten....), hebben een vacuumframe en een puntlicht of een TL-buislicht. Ze zijn echter vaak nogal groot (belichtingsformaten van 100 x 100 cm, bijvoorbeeld)

Ininkten en afdrukken
Veel soorten inkt kunnen worden gebruikt, dat hangt er ook weer af van of het een diepdrukplaat betreft of een hoogdrukplaat. Voor hoogdruk kan praktisch alle inkt worden gebuikt; Akua Intaglio, diepdruk-inkten op oliebasis, hoogdrukinkten op oliebasis, offsetinkten, rubber base inkten, enz. Voor diepdrukplaten kan Akua intaglio worden gebruikt en andere diepdrukinkten op oliebasis.
Bevochtig het papier, zoals altijd, en druk het af op een etspers of een hoogdrukpers (afhankelijk wat voor plaat het is).
Een hoogdrukplaat kan ook op een etspers worden afgedrukt (gebruik niet een te hoge druk, daar anders de drukvorm kan worden beschadigd)