|
Een encyclopedie over grafische
technieken, André
Béguin.
Herkomst en ontwikkeling Nadat Dietrich Meyer ca. 1620 de zachte grond (vernis mol) voor het etsen ontdekte, schijnt nog zachtere grond reeds sporadisch gebrukt te zijn voor met vernis mou vergelijkbare technieken. Pas na ca. 1750 vindt deze werkwijze ruimere toepassing. Ze wordt dan gebruikt voor het reproduceren van potlood- en krijttekeingen, soms in kombinatie met aquatint. De krijtlitho, die op eenvoudiger wijze een vergelijkbaar effekt geeft, heeft de vernis mou in de 19e eeuw verdrongen.Toch zijn tegen het einde van die eeuw kunstenaars er zich weer voor gaan interesseren; Félicien Rops, Edgar Degas en Auguste Renoir bijv. hebben veel in vernis mou gewerkt. Tegenwoordig wordt ze vaak gebruikt als hulptechniek om strukturen in de etsgrond aan te brengen. Materiaal en werkwijze De zachte etsgrond kan men
kopen, of maken door gewone etsgrond (in bolletjes o.i.d.)
te smelten en er schapevet, vaseline of dikke smeerolie aan
toe te voegen. De zachte etsgrond wordt op een plaat
uitgerold, met een rol overgebracht op een onvette plaat en
heel regelmatig en dun verdeeld. Op de gegronde plaat wordt
een fijnkorrelig papier gelgd en bijvoorbeeld door omvouwen
vastgezet om verschuiven te voorkomen. Met een hard potlood
tekent men op het papier of trekt met een scherpe naald een
reeds eerder op het papier gemaakte tekening over. Door het
tekenen wordt het papier in de zachte grond gedrukt en
kleeft er overeenkomstig zijn struktuur aan vast. Als men
daarna het papier van de plaat licht, zullen de deeltjes
etsgrond die er aan vastgekleefd zijn meekomen. Na etsing
vertonen de lijnen, opgebouwd uit vele kleine puntjes, een
krijtachtig karakter, zachter en iets breder uitlopend dan
de getekende potloodlijn. De struktuur van de lijnen en de
vlakken is afhankelijk van de ruwheid van het papier, de
breedte van de stift en de kracht van de druk bij het
tekenen. Tegenwoordig gebruikt men de vernis mou-techniek vaak om plaatselijk strukturen in de etsgrond aan te brengen, soms in kombinatie met een reservagetechniek (de liftgrond van de suikeraquatint). Daartoe drukt men textiel, bladeren, verfrommeld papier of iets dergelijks in de zachte grond. Ook kan men dat materiaal op de gegronde plaat leggen en onder lichte druk door de pers draaien; dan moet er wel een velletje plastic of goed gelijmd papier (dat geen etsgrond afneemt) ter bescherming overheen worden gelegd. Van de zo bewerkte plaat kunnen desgewenst weer delen worden afgedekt. Omgekeerd (negatief) kan men werken door met etsgrond ingerold of daarin gedrenkt materiaal op een schone plaat af te drukken, zodat de gewenste struktuur niet uit de etsgrond is verwijderd maarin etsgrond is aangebracht. De onbedekte delen zullen, als ze enige omvang hebben, van een aquatintgrein moeten worden voorzien omdat ze anders de inkt niet zullen kunnen vasthouden. Kenmerken en oplage De krijtachtige
lijnstruktuur van de vernis mou is moeilijk enerzijds van de
crayonets, anderzijds van de krijtlitho te onderscheiden. In
het algemeen zal de vernis mou-tekening zachter en in haar
onregelmatigheden vrijer en zekerder zijn dan de
roulette-lijnen van de toch buitengewoon vaardige
crayonetsers. Van de krijtlitho, een vlakdruktechniek,
onderscheidt de vernis mou zich door haar typische
diepdrukeigenschappen. De oplagemogelijkheden, zeker van de
moderne vernis mou, komen met die van de (aquatint)ets
overeen. |
